پرسنل سمی در سازمان: شناسایی، مدیریت و راهکارهای مقابله

یافتن کارمندان سمّی کار سختی نیست: آنها از آزردن و توهین به پرسنل دیگر ابایی ندارند و عادات بد خود را مثل ویروس به دیگران منتقل می‌کنند. نکته جالب‌تر این است که بعضاً، لذت از مسموم کردن دیگران، انگیزه قوی برای این افراد است.

گاهی اوقات با خود فکر می کنم که شبیه به ژانر وحشت در سینما، پرسنل سمّی نوعی ماهیت زامبی یا خون آشامی دارند. همانطور که به وفور در هالیوود دیده‌ایم، یک زامبی، با حمله به فرد سالم، او را به قبیله خود ملحق می‌سازد. در یک کسب و کار نیز، اگر مراقب کارکنان سمّی نباشیم، قبیله زامبی‌ها، خیلی زود شهروندان را نابود می‌سازند.

خانم رحیمی از کارش لذت می‌برد. باهوش و وقت‌شناس بود و ایده‌های ناب و جدید خود را با آغوش باز، در اختیار همکاران قرار می‌داد. ولی از وقتی خانم سعادت به شرکت آمد، عملکرد خانم رحیمی به شدت افت کرد. خانم سعادت در پرکارترین روزهای هفته با شایعات بی‌اساسی که می‌ساخت جوی ناخوشایند و گزنده ایجاد کرده بود. یک گفتگوی ساده خیلی زود به فرصتی برای بزرگ‌تر کردن گلوله برفی شایعات و البته سرک کشیدن در زندگی شخصی کارمندان تبدیل می‌شد. هیچ‌کس در امان نبود و هرلحظه امکان داشت که خانم رحیمی هم قربانی شایعه بعدی شود. او به راستی اذیت می‌شد.

خانم رحیمی، دیگر نمی‌توانست روی کارش تمرکز کند. سعادت خون‌آشامی بود که به‌جای خون از انرژی همکاران تغذیه می‌کرد. او نمونه بارز یک کارمند سمّی است. در دنیای کسب‌وکار، اشکال پیدا و پنهان رفتارهای سمی می‌تواند به‌سرعت همه را مبتلا کند. استفان دیموک و ویلیام اوتین در مقاله‌ای که برای نشریه هاروارد ریویوو نوشته‌اند به زیبایی هر چه تمام گفته‌اند که: همکاران رفتار بد را خیلی زودتر از رفتارهای بد از همکاران یاد می‌گیرند.

“مدیران باید بدانند که عواقب رفتارهای یک کارمند سمی و مسئله‌ساز به خود او محدود نمی‌شود و همه را گرفتار می‌کند. چند کارمند مغرض و کینه‌جو می‌توانند فرهنگ سازمانی را بیمار کنند. یک سیب گندیده باعث گندیدن بقیه سیب‌ها می‌شود!”

همه‌چیز از یک اظهارنظر معمولی شروع می‌شود اما قضیه با زوال اخلاق کاری پرسنل پایان نمی‌گیرد چون به مرور مشتریان هم از دست می‌روند و گردش مالی کسب‌وکار روند نزولی پیدا می‌کند. کارمندان سمّی می‌توانند میلیون‌ها تومان به کسب و کار ضرر وارد کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که بهترین راه‌حل آن است که در اسرع وقت اقدام قاطع انجام داد. رفتارهای سمّی مجازت شوند و کارمندانی که اصرار به حفظ این عادت خود دارند اخراج شوند.

ما به‌عنوان مدیر وظیفه داریم رفاه و آرامش کارکنان خود را در اولویت‌های اصلی قرار دهیم. باید فضایی فراهم کنیم که همه بتوانند به نحو مطلوب توانمندی‌های خود را بروز دهند. بخش زیادی از کاری که در راستای ایجاد یک فرهنگ کاری سالم باید انجام داد این است که امثال خانم سعادت، نتوانند به کسب‌وکار شما وارد شوند. بااین‌حال ممکن است ذات خود را از همان ابتدا نمایان کنند بنابراین باید توانایی شناسایی و مقابله مؤثر با آنها را داشته باشید. شناسایی کارمندان سمی کار سختی نیست؛ آنها از آزردن و توهین به پرسنل دیگر ابایی ندارند و عادات بد خود را مثل ویروس به دیگران منتقل می‌کنند. هیچ راهی وجود ندارد که بدانید تازه‌ واردها دقیقاً چه شخصیتی دارند. همه مدیران و پرسنل منابع انسانی ممکن است استخدام اشتباه انجام دهند. با کارمند سمی چگونه باید برخورد کرد؟

گام نخست: ریشه یابی

به عنوان مدیر کسب و کار، باید ببینید که ریشه رفتار کارمند سمی شما کجا قرار دارد؟ به‌عنوان‌مثال آیا به‌تازگی طلاق نگرفته است؟ آیا به‌واسطه یک اختلال روان‌شناختی تحت درمان نبوده است؟ مدیر باتجربه در جریان گفت‌وگوهای صمیمانه می‌تواند به اعماق وجود پرسنل خود پی‌ببرد، بنابراین وقت بگذارید تا طرف مقابل خود را بشناسید.

گام دوم: رهبری کنید نه جلادی!

در گام دوم، اگر دلایل پشت رفتارهای کارمند را بدانید می‌توانید از منابع و گزینه‌های مختلف و کارا استفاده کنید یا از افراد مناسب کمک بخواهید. به‌عنوان‌مثال اگر به این نتیجه رسیده‌اید که دلیل رفتار او یک تنش خانوادگی بوده است می‌توانید یک یا چند روز به او مرخصی دهید تا به روابط عاطفی خانواده‌اش سروسامان دهد.

گام سوم: دستورالعمل انضباطی کسب و کار را دقیق و صریح منتشر کنید.

در بسیاری از موارد ترفیع ندادن یا محرومیت از مزایای کاری کفایت می‌کند. اگر همه گزینه‌های خفیف و متوسط را اعمال کردید اما رفتار سمی کارمند به قوت خود باقی بود باید این واقعیت را پذیرفت که مشکل قابل‌ حل نیست و باید به دنبال گزینه‌های جدی‌تر بود. کمتر مدیر مؤثر و موفقی، نظر مساعدی به اخراج دارد اما اگر در دوراهی حفظ کارمند سمی یا حفظ فرهنگ‌سازمانی شرکت قرار گیرید باید انتخاب نهایی را به عمل آورید.