مدیریت کسب‌وکار در لبه آشوب:
استراتژی بقاء برای شرکت‌های
کوچک و متوسط ایرانی (SME)
در ادبیات مدیریت مدرن و علم پیچیدگی، مفهومی طلایی و بسیار حیاتی وجود دارد که به آن «لبه آشوب» می‌گویند؛ ناحیه‌ای که دقیقاً در مرز میان «نظم مطلق» و «بی‌نظمی کامل» قرار دارد. اگر کسب‌وکار شما بیش از حد درگیر نظم، بوروکراسی و قوانین خشک باشد، دچار جمود شده و آرام‌آرام می‌میرد، درست مثل شرکت‌های بزرگی که از تغییرات بازار جا ماندند. از طرف دیگر، اگر سازمانتان درگیر هرج‌ومرج مطلق و تغییرات بدون استراتژی باشد، دچار فروپاشی شده و از بین می‌رود. اما لبه آشوب، آن نقطه تعادل جادویی است که در آن ثبات کافی برای سرپا ماندن و آزادی کافی برای خلاقیت وجود دارد؛ جایی که بیشترین نرخ نوآوری، یادگیری و سودآوری در آن رخ می‌دهد. برای مدیران کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SME)، ماندن در این ناحیه یک انتخاب لوکس نیست، بلکه تنها استراتژی بقا در اقتصاد متلاطم امروز است. با این حال، درک عمیق و پیاده‌سازی این استراتژی، نیازمند پیش‌نیازهای ذهنی خاصی است. ما در این مقاله قرار است مستقیماً وارد فاز عملیاتی و پول‌سازی شویم، بنابراین فرض را بر این می‌گذاریم که شما با الفبای این زبان آشنا هستید. اگر هنوز با ماهیت علمی عدم قطعیت و اثر پروانه‌ای آشنا نیستید، اکیداً پیشنهاد می‌کنم ابتدا مقاله اول ما یعنی «تئوری آشوب چیست؟» را مطالعه کنید تا ترس‌تان از تغییر بریزد. همچنین، برای اینکه بدانید چگونه باید اجزای کسب‌وکارتان را در این لبه خطرناک مدیریت کنید، مطالعه مقاله دوم یعنی «تفکر سیستمی و تئوری آشوب» برای درک حلقه‌های بازخورد و ساختار سیستم، بسیار ضروری است. این مقاله سوم، قطعه نهایی پازل است که دانش تئوریک شما را به نقشه راه اجرایی و عملیاتی تبدیل می‌کند؛ پس اگر آماده‌اید تا به جای فرار از طوفان، یاد بگیرید چگونه در لبه آشوب موج‌سواری کنید، با ما همراه باشید.
افسانه شاه کانوت و مدیران ایرانی:
وقتی بازار به دستورات ما گوش نمی‌دهد
آیا داستان مشهور و تاریخی شاه کانوت را شنیده‌اید؟ می‌گویند این پادشاه قدرتمند روزی تخت سلطنتی خود را به کنار ساحل برد و درست در جایی که امواج کف‌آلود به خشکی می‌کوبیدند، نشست. او دستش را با اقتدار به سمت دریا دراز کرد و با صدایی رسا به امواج فرمان داد که همان‌جا متوقف شوند و جرات نکنند پاهای پادشاه را خیس کنند. اما دریا بی‌تفاوت به تاج و تخت او، کار خودش را کرد و دقایقی بعد، پادشاه خیس و آب‌چکیده از جای برخاست. البته کانوت دیوانه نبود او می‌خواست با این نمایش به اطرافیان چاپلوسش ثابت کند که قدرت یک مدیر، هرچقدر هم زیاد باشد، در برابر نیروهای طبیعی جهان محدود است. حالا بیایید دوربین را از سواحل انگلستانِ قدیم به قلب شهرک‌های صنعتی ایران و کسب و کارهای کوچک و متوسط در سال ۱۴۰۴ بچرخانیم؛ جایی که بسیاری از ما مدیران، هر روز صبح نقش شاه کانوت را بازی می‌کنیم، بدون آنکه خودمان خبر داشته باشیم. طنز تلخ ماجرا اینجاست که ما در اتاق‌های دربسته جلسه می‌گذاریم و با صدور بخشنامه‌های خشک و دستوری، می‌خواهیم به نرخ ارز، تورم افسارگسیخته و تحریم‌های بین‌المللی دستور ایستادن بدهیم. ما تصور می‌کنیم اگر با صدای بلندتری فریاد بزنیم یا قوانین سخت‌گیرانه‌تری وضع کنیم، می‌توانیم جلوی موج سهمگین افزایش قیمت مواد اولیه را بگیریم. این توهم کنترل، حتی در مدیریت منابع انسانی ما هم ریشه دوانده است. وقتی با بحران شدید نیروی کار و مهاجرت متخصصان روبرو می‌شویم، یا زمانی که از فقدان مهارت‌های نرم مثل تعهد و همدلی در کارکنانمان رنج می‌بریم، سعی می‌کنیم با دستورالعمل‌های انضباطی و تهدید به جریمه، وفاداری و انگیزه ایجاد کنیم. غافل از اینکه انگیزه و تعهد، درست مثل امواج دریا، پدیده‌هایی پویا و درونی هستند که با دستور پادشاهانه کنترل نمی‌شوند. واقعیت بازار ایران با تمام نوسانات عجیب و فشارهای اقتصادی‌اش، به ما ثابت کرده که ایستادن در ساحل و دستور دادن به امواج، تنها نتیجه‌اش خیس شدن و غرق شدن است. اگر می‌خواهیم در این طوفان اقتصادی که هیچ ثباتی در آن نیست دوام بیاوریم، باید از قالب یک مدیر دستوری خارج شویم و بپذیریم که ما نمی‌توانیم جلوی امواج تحریم و تورم را بگیریم، اما می‌توانیم قایق کسب‌وکارمان را طوری بسازیم که روی همین امواج سوار شود و پیش برود.
چرا شرکت‌های و متوسط، در خطر هستند؟
برای درک عمیق موقعیت خطرناکی که کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در آن قرار دارند، بیایید از یک تشبیه دریایی استفاده کنیم. شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌های دولتی یا خصولتی در اقتصاد ایران، شبیه به نفت‌کش‌های غول‌پیکر یا کشتی‌های اقیانوس‌پیما هستند. وقتی طوفان تورم می‌وزد یا شوک ارزی رخ می‌دهد، این کشتی‌ها به دلیل حجم عظیم منابع مالی، دسترسی به رانت‌های اطلاعاتی و لابی‌های قدرتمند، ممکن است کمی تکان بخورند اما غرق نمی‌شوند. آن‌ها «چربی» لازم برای سوزاندن و زنده ماندن در زمستان‌های طولانی رکود را دارند. اما کسب‌وکار کوچک شما شبیه به یک قایق تندرو است که اگرچه پتانسیل سرعت بالایی دارد، اما در برابر امواج سهمگین، هیچ سپر دفاعی محکمی ندارد. در ادبیات تفکر سیستمی، ما می‌گوییم که SMEها «بافرهای» (Buffers) یا ضربه‌گیرهای بسیار نازکی دارند. این یعنی فاصله بین یک تصمیم اشتباه تا ورشکستگی کامل، گاهی کمتر از یک ماه است. در بازار ایران، خطر برای شما فقط نوسان قیمت دلار نیست؛ خطر اصلی در جریان نقدینگی یا همان «اکسیژن» کسب‌وکارتان نهفته است. یک شرکت بزرگ می‌تواند چک‌های برگشتی مشتریانش را تا ماه‌ها تحمل کند، اما برای یک شرکت کوچک که با سرمایه در گردش محدود کار می‌کند، تاخیر در وصول تنها دو فاکتور بزرگ یا خراب شدن ناگهانی یک دستگاه کلیدی، می‌تواند کُل سیستم را فلج کند و به تعطیلی بکشاند. علاوه بر این، شما در خط مقدم بحران نیروی انسانی هستید. وقتی یک سازمان هزار نفری، ده نفر از پرسنلش را از دست می‌دهد، آب از آب تکان نمی‌خورد؛ اما در شرکت پانزده نفره شما، استعفای ناگهانی مدیر فروش یا حسابدار ارشدتان که تمام فوت‌وفن کار را بلد است، شبیه به سکته قلبی برای سیستم عمل می‌کند. این وابستگی شدید به افراد کلیدی و نداشتن منابع مالی نامحدود، باعث می‌شود که شرکت‌های کوچک دقیقاً در لبه پرتگاه یا همان خط مقدم خطر زندگی کنند. اما نکته امیدوارکننده اینجاست که همین نزدیکی به خطر، اگر با استراتژی درست مدیریت شود، می‌تواند بزرگترین مزیت شما باشد، چرا که شما چابکی و سرعتی دارید که کشتی‌های بزرگ فقط می‌توانند خوابش را ببینند.
«لبه آشوب» (Edge of Chaos) کجاست؟
(راز بقاء استارتاپ‌ها)
در ادبیات علم سیستم‌ها و مدیریت مدرن، اصطلاحی وجود دارد که شاید در نگاه اول کمی ترسناک و متناقض به نظر برسد، اما در واقعیت، حاصلخیزترین و امیدبخش‌ترین مکان برای رشد هر کسب‌وکاری است، «لبه آشوب». برای اینکه مختصات دقیق این نقطه طلایی را روی نقشه راه کسب‌وکارتان پیدا کنید، باید یک طیف را در ذهن خود مجسم کنید. در منتهی‌الیه سمت چپ این طیف، «نظم مطلق» یا تعادل ایستا قرار دارد؛ جایی که همه چیز کاملاً قابل پیش‌بینی، خشک، تکراری و بدون تغییر است. این وضعیت شاید شبیه به امنیت به نظر برسد، اما در واقعیت شبیه به قبرستان است. شرکت‌هایی که در این ناحیه گیر می‌کنند، معمولاً درگیر بوروکراسی‌های سنگین و آیین‌نامه‌های دست‌وپاگیر هستند و چون توانایی سازگاری با تغییرات بازار را ندارند، دچار مرگ ناشی از جمود می‌شوند (مثل سرنوشت تلخ برندهایی چون نوکیا یا کداک). در سمت راست طیف، «بی‌نظمی کامل» قرار دارد؛ جایی که هیچ ساختار و قانونی وجود ندارد و سازمان شبیه به یک مولکول گاز رها شده، پرانرژی اما غیرقابل کنترل و مخرب است که به سرعت دچار فروپاشی می‌شود.
لبه آشوب، دقیقاً آن نوار باریک، لغزنده و حیاتی میان این دو وضعیت است. این ناحیه جایی است که سیستم به اندازه کافی «ساختار» دارد که اطلاعات و منابع را حفظ کند و از هم نپاشد و همزمان به اندازه کافی «آزادی و انعطاف» دارد که بتواند نوآوری کند و خود را تغییر دهد. راز بقا و رشد انفجاری استارتاپ‌های موفق دقیقاً در همین است که آن‌ها برخلاف شرکت‌های سنتی و بزرگ، جرات می‌کنند در این ناحیه خطرناک اما پربرکت زندگی کنند. در لبه آشوب، سلسله‌مراتب‌های خشک سازمانی رنگ می‌بازند، ارتباطات بین تیم‌ها شبکه‌ای و سریع می‌شود و خطا کردن بخشی از فرآیند یادگیری محسوب می‌شود. برای شما مدیران شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)، هنر مدیریت یعنی بندبازی در این ناحیه. شما نباید آن‌قدر سیستم را صلب طراحی کنید (سیستم سازی!) که خلاقیت پرسنلتان زیر چرخ‌دنده‌های فرآیندهای اداری له شود و نباید آن‌قدر بی‌قانون باشید که مشتری اعتمادش را از دست بدهد. فراموش نکنید که بیشترین نرخ نوآوری و حاشیه سود، همیشه در مرز آشوب پیدا می‌شود، جایی که رقبا از ترسِ عدم قطعیت، جرات نزدیک شدن به آن را ندارند.
سه فرمان برای زنده‌ماندن در بازار طوفانی
حالا که دانستیم قایق کوچک کسب‌وکار ما در اقیانوسی شناور است که هر لحظه ممکن است طوفانی از تورم، تغییر قوانین یا ظهور رقبای جدید در آن به پا شود، سوال اساسی این است: چگونه غرق نشویم؟ در دانشکده‌های مدیریت کلاسیک، معمولاً به ما یاد می‌دهند که راه نجات، پیش‌بینی دقیق آینده و ساختن سدهای محکم است. اما در دنیای واقعی و به‌ویژه در بازار پرنوسان ایران، پیش‌بینی دقیق یک توهم است و سدهای محکم در برابر سیلاب‌های سهمگین ترک برمی‌دارند. بنابراین ما نیاز به استراتژی‌هایی داریم که جنسشان از جنس خودِ آشوب باشد؛ استراتژی‌هایی که پویا، زنده و سازگار باشند. ما در اینجا سه فرمان طلایی را بررسی می‌کنیم که نه از روی کتاب‌های تئوری غربی، بلکه از دلِ تجربه‌های موفقِ بقا در بحران‌ها استخراج شده‌اند. این سه اصل به شما کمک می‌کنند تا سیستم کسب‌وکارتان را از حالت «شکننده» (که با هر ضربه‌ای آسیب می‌بیند) به حالت «پادشکننده» یا آنتی‌فراجیل تبدیل کنید؛ حالتی که در آن سیستم شما از فشار و ضربه برای قوی‌تر شدن استفاده می‌کند. اجرای این سه فرمان، شاید در روزهای آفتابی و آرام کمی هزینه‌بر یا وقت‌گیر به نظر برسد، اما دقیقاً مثل جلیقه نجاتی است که در لحظه وقوع طوفان، تفاوت بین مرگ و زندگی کسب‌وکارتان را رقم می‌زند. بیایید بدون مقدمه‌چینی بیشتر، جعبه‌ابزار بقا را باز کنیم.
تنوع در جریان‌های درآمدی:
اصل پادشکنندگی (Antifragility)
اولین و شاید مهم‌ترین درسی که آشوب به ما می‌دهد این است که «تمرکز بیش از حد، مساوی با مرگ است». بسیاری از مشاوران کسب‌وکار در گذشته توصیه می‌کردند که تمام تخم‌مرغ‌هایتان را در یک سبد بگذارید و فقط روی یک محصول یا یک کانال فروش تمرکز کنید تا در آن بهترین شوید. این نصیحت برای یک بازار باثبات عالی است، اما در بازاری که یک شبه اینستاگرام فیلتر می‌شود یا واردات یک ماده اولیه ممنوع می‌گردد، تکیه کردن به یک ستون واحد، خودکشی است. نسیم طالب، متفکر برجسته ریسک، مفهومی به نام «پادشکنندگی» را معرفی می‌کند که فراتر از تاب‌آوری است. سیستم پادشکننده سیستمی است که وقتی ضربه می‌خورد، قوی‌تر می‌شود. برای رسیدن به این حالت در یک SME، شما باید تنوع هوشمندانه‌ای در جریان‌های درآمدی خود ایجاد کنید. این به معنای از این شاخه به آن شاخه پریدن و راه انداختن کارهای بی‌ربط نیست. بلکه به این معناست که اگر شما یک تولیدکننده مبلمان اداری هستید، نباید صددرصد درآمدتان فقط از فروش پروژه‌ای به سازمان‌های دولتی باشد. چون اگر بودجه عمرانی دولت قطع شود، شما ورشکست می‌شوید. در عوض، باید یک جریان درآمدی موازی از تعمیرات و بازسازی (خدمات) و شاید یک خط فروش آنلاین اکسسوری اداری (B2C) هم داشته باشید. وقتی جریان درآمدی شما متنوع باشد، بحران در یک بخش، با رشد در بخش دیگر جبران می‌شود. مثلاً در دوران رکود که شرکت‌ها مبلمان نو نمی‌خرند، تقاضا برای تعمیرات بالا می‌رود. با این استراتژی، شما نه تنها در برابر رکود ضربه نمی‌خورید، بلکه از آن سود هم می‌برید. پس همین امروز از خود بپرسید: اگر فردا مشتری اصلی یا محصول پرفروش من حذف شود، آیا جریان پول دیگری دارم که چراغ شرکت را روشن نگه دارد؟ اگر پاسخ منفی است، شما در منطقه خطر زندگی می‌کنید.
تیم‌های چابک و خودمختار: اجرای اصل فراکتال
در مقالات قبلی درباره هندسه فراکتال صحبت کردیم؛ اینکه جزء باید شبیه کل باشد. در فاز اجرا و مدیریت بحران، این اصل به یک قانون حیاتی تبدیل می‌شود، «تمرکززدایی از تصمیم‌گیری». در ساختارهای سنتی و سلسله‌مراتب خشک، تمام تصمیمات باید توسط شخص مدیرعامل گرفته شود. این مدل در شرایط عادی کار می‌کند، اما در لبه آشوب که سرعت تغییرات بالاست، تبدیل به گلوگاه مرگبار می‌شود. تصور کنید در خط مقدم جنگ هستید و سرباز شما برای هر شلیک باید با بی‌سیم از مرکز فرماندهی اجازه بگیرد؛ تا اجازه صادر شود، دشمن او را زده است. در شرکت‌های کوچک و متوسط، شما باید تیم‌هایی بسازید که مثل واحدهای مستقل و کوچک چریکی عمل کنند، نه مثل یک ارتش بزرگ و کند. هر تیم یا واحد کاری در سازمان شما باید اختیارات، منابع و اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند در حوزه خودش تصمیم بگیرد و مشکل را حل کند، بدون اینکه منتظر تایید نهایی شما بماند. این یعنی هر تیم باید یک نمونه کوچک (فراکتال) از کُل سازمان باشد که «مغز» دارد و می‌تواند فکر کند. به عنوان مثال، تیم پشتیبانی شما باید اختیار و بودجه مشخصی داشته باشد تا اگر مشتری ناراضی بود، در همان لحظه برای جبران خسارت یا هدیه دادن تصمیم بگیرد، نه اینکه مشتری را سه روز معطل تأییدیه مدیریت مالی کند. وقتی شما قدرت تصمیم‌گیری را توزیع می‌کنید، چابکی سازمان را هزار برابر کرده‌اید. در این حالت، اگر بحرانی رخ دهد، به جای اینکه شما به عنوان مدیر زیر آوار صدها مشکل دفن شوید، ده‌ها مغز هوشمند در حال حل مسئله در لایه‌های مختلف هستند. این ساختار خودمختار، سیستمی می‌سازد که حتی در غیاب شما هم راهش را در طوفان پیدا می‌کند.
گوش دادن به سیگنال‌های ضعیف:
ردیابی اثر پروانه‌ای
فرمان سوم، هنر شنیدن صداهایی است که دیگران نمی‌شنوند. در تئوری آشوب یاد گرفتیم که طوفان‌های بزرگ با بال زدن یک پروانه شروع می‌شوند. در دنیای کسب‌وکار هم بحران‌های بزرگ (مثل ورشکستگی، از دست دادن بازار، یا تغییر ناگهانی سلیقه مشتری) هرگز ناگهانی و یک‌دفعه رخ نمی‌دهند؛ آن‌ها همیشه قبل از وقوع، «سیگنال‌های ضعیفی» از خود ساطع می‌کنند. مشکل اینجاست که اکثر مدیران آن‌قدر درگیر سروصدا و نویزهای روزمره (چک‌های پاس نشده، تماس‌های فروش، جلسات تکراری) هستند که این سیگنال‌های حیاتی اما کم‌صدا را نمی‌شنوند و وقتی متوجه می‌شوند که دیگر کار از کار گذشته و طوفان به خانه رسیده است. سیگنال ضعیف یعنی چه؟ یعنی وقتی که سه نفر از بهترین مشتریان قدیمی شما در یک ماه، خریدهایشان را کمی کاهش می‌دهند و بهانه‌های مشابه می‌آورند. این یک نویز نیست، این صدای بال زدن پروانه‌ای است که خبر از ورود یک رقیب جدید و قدرتمند یا تغییر نیاز بازار می‌دهد. سیگنال ضعیف یعنی وقتی که در آبدارخانه شرکت، پچ‌پچ‌های نارضایتی درباره یک مدیر میانی خاص زیاد می‌شود؛ اگر این را نشنوید، شش ماه بعد با استعفای دسته‌جمعی تیم فنی روبرو می‌شوید. برای اجرای این فرمان، شما باید کانال‌های شنود در سیستم‌تان نصب کنید. با مشتریانی که از شما خرید نکرده‌اند تماس بگیرید، نه برای فروش، بلکه برای فهمیدن «چرایی». جلسات بازخورد بدون سانسور با پرسنل خط مقدم بگذارید. بازار را نه فقط با گزارش‌های رسمی، بلکه با رصد شبکه‌های اجتماعی و ترندهای زیرپوستی دنبال کنید. مدیری که گوشش را برای شنیدن زمزمه‌ها تیز کرده باشد، قبل از اینکه زلزله بیاید، پناهگاه را آماده می‌کند.
خداحافظی با برنامه‌ریزی خشک؛
سلام بر «نقشه راه»
بیایید با یک اعتراف صادقانه و شاید کمی تلخ شروع کنیم: دورانِ نوشتن «بیزینس‌پلن»های صد صفحه‌ای که با جداول و نمودارهای فرضی پر می‌شدند، در گالینگورهای شیک صحافی می‌شدند و سپس در قفسه کتابخانه مدیرعامل خاک می‌خوردند، برای همیشه تمام شده است. در بازاری که قیمت مواد اولیه صبح و عصرش با هم تفاوت دارد و تکنولوژی‌های هوش مصنوعی هر ماه قواعد بازی را عوض می‌کنند، نوشتن یک برنامه قطعی ۵ ساله، بیشتر شبیه به نوشتن یک رمان تخیلی است تا سند استراتژیک. مشکل «طرح» (Plan) این است که بر پیش‌فرضِ ثبات بنا شده است؛ فرض می‌کند که جاده صاف است، هوا آفتابی است و ما دقیقاً سر ساعت به مقصد می‌رسیم. اما همان‌طور که در این مقاله دیدیم، واقعیتِ بازار «آشوبناک» است. بنابراین، شما باید ابزارتان را عوض کنید و «برنامه خشک» را با «نقشه راه پویا» (Roadmap) جایگزین کنید. تفاوت این دو، دقیقاً تفاوت بین یک نقشه کاغذی قدیمی و اپلیکیشن مسیریاب «ویز» (Waze) است. نقشه کاغذی (برنامه سنتی) یک مسیر ثابت را به شما نشان می‌دهد و اگر در میانه راه کوه ریزش کرده باشد یا ترافیک سنگین باشد، کمکی به شما نمی‌کند و شما در بن‌بست گیر می‌کنید. اما مسیریاب هوشمند (نقشه راه)، اگرچه مقصد نهایی را گم نمی‌کند، اما به محض تغییر شرایط جاده، مسیر را «اصلاح» می‌کند. یک نقشه راه سیستمی، به جای تمرکز بر تاریخ‌های دقیق و اعداد غیرواقعی، بر روی «مایل‌ستون‌ها» (Milestones) و «گردنه‌های استراتژیک» تمرکز دارد. این سند زنده به شما می‌گوید که هدف ما رسیدن به سهم بازار مشخص است، اما اگر دلار گران شد از مسیر الف می‌رویم و اگر رقیب قیمت را شکست، از مسیر ب حرکت می‌کنیم. داشتن چنین نقشه‌ای در لبه آشوب، به شما اعتمادبه‌نفس می‌دهد، چون می‌دانید برای هر سناریویی یک پاسخ دارید. اگر احساس می‌کنید کسب‌وکار شما هم‌اکنون با نقشه‌های کاغذی و قدیمی اداره می‌شود و نیاز به یک سیستم مسیریاب هوشمند دارید که مختص DNA سازمان شما طراحی شده باشد، من در مدرسه کسب‌وکار رُهام آماده‌ام تا در طراحی این مسیر همراهتان باشم. برای شروع تحول، کافی است به صفحه [خدمات تدوین نقشه راه کسب‌وکار] سری بزنید.
بقا متعلق به قوی‌ترین‌ها نیست،
متعلق به سازگارترین‌هاست
در پایان این مبحث حیاتی، بیایید یک بار دیگر واقعیت بازار را بدون روتوش نگاه کنیم. انتظار برای رسیدنِ روزی که قیمت ارز ثابت شود، تورم تک‌رقمی گردد و همه قوانین به نفع تولیدکننده باشد، انتظاری بیهوده و شاید خطرناک است. تاریخ اقتصاد و تئوری آشوب هر دو یک درس مشترک به ما می‌دهند، در سیستم‌های پیچیده، ثبات یک توهم زودگذر است و تغییر، تنها قانون ثابت جهان است. چارلز داروین سال‌ها پیش جمله‌ای گفت که امروز باید سرلوحه اتاق مدیریت تمام شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) باشد؛ او گفت که در نبرد بقا، این قوی‌ترین یا باهوش‌ترین گونه‌ها نیستند که زنده می‌مانند، بلکه آن‌هایی بقا می‌یابند که بیشترین توانایی را برای «سازگاری با تغییرات» دارند. کسب‌وکارهای کوچک دقیقاً در همین نقطه، شانس برنده شدن دارند. شما شاید منابع مالی بی‌پایانِ هلدینگ‌های بزرگ را نداشته باشید، اما چابکی و سرعتی دارید که به شما اجازه می‌دهد در لبه آشوب مانور دهید و تهدیدها را قبل از اینکه تبدیل به بحران شوند، دور بزنید. اگر امروز تصمیم بگیرید که به جای نقش بازی کردن در جایگاه شاه کانوت و دستور دادن به امواج، مهارت موج‌سواری را یاد بگیرید، نه‌تنها در این بازار طوفانی غرق نخواهید شد، بلکه از انرژی همین امواج برای رسیدن به بازارهای بکر و درآمدهای جدید استفاده خواهید کرد. فراموش نکنید که حرکت در لبه آشوب، اگرچه هیجان‌انگیز و سودآور است، اما بدون داشتن یک قطب‌نما و نقشه راه دقیق، می‌تواند خطرناک باشد. شما نمی‌توانید با آزمون و خطا سرمایه محدود خود را به خطر بیندازید. اگر احساس می‌کنید زمان آن رسیده که از مدیریت سنتی و واکنشی فاصله بگیرید و سکان کشتی کسب‌وکارتان را با یک استراتژی سیستمی و پویا در دست بگیرید، من و تیمم در مدرسه کسب‌وکور رُهام آماده‌ایم تا نقشه راه اختصاصی بقا و رشد شما را طراحی کنیم. بیایید قبل از اینکه طوفان بعدی از راه برسد، قایق‌تان را به یک ناوگان شکست‌ناپذیر تبدیل کنیم.
