ماشین‌لباسشویی، دموکراسی، تنهایی

سال ۲۰۰۰ میلادی یک رئالیتی‌شوی تلویزیونی به‌نام “خانه ۱۹۰۰“، همه را به فکر فرو برد. این برنامه‌ی تلویزیونی، خانواده‌ی مُدرنی را نشان می‌دهد که تصمیم دارد به روش قدیمی زمان ویکتوریا زندگی کند (مثلاً فکر کنید یک خانواده ایرانی ساکن منطقه یک تهران که حتی برای تمیز کردن مدفوع گربه‌های خیابان هم خدمتکار دارند و تکنولوژی در آن زندگی حکومت می‌کند، تصمیم دارد برای مدتی به سبک مرسوم و حاکم در دوران پهلوی اول زندگی کند). این نمایش، از کانال چهار انگلستان و سپس به همراه تفسیر، از شبکه PBS امریکا پخش شد. چیزی که به وضوح از قدیم به یاد داریم این است که زنان مجبور بودند زمان زیادی را صرف شستن لباس‌ها کنند، در کنار بسیاری از کارهای خانه که وقت‌گیر و از نظر فیزیکی سخت بود، لباس شستن هم ماجرای داشت. به‌عنوان مثال، مادر خودم تعریف می‌کند که زمان تولدم، به دلیل شرایط جنگی و…، برای شستن لباس مجبور بودند در زمستان، یخ بشکنند! تصور این صحنه برای نسل جدید، از باور شخصیت‌های “ارباب حلقه‌ها” و “هری‌پاتر” نیز سخت‌تر است.

این نمایش یادآوری عالی از این واقعیت بود که قرن بیستم شاهد انقلابی آرام اما ریشه‌دار در خانه و خانه‌داری بود؛ موجی از لوازم خانگی جدید ماهیت کار خانگی و زندگی زنان را دگرگون کرد. جالب است بدانید در سال ۱۹۰۰ میلادی، کار خانه مانند یک شغل تمام وقت، درگیری و صرف زمان لازم داشت؛ یعنی به‌صورت متوسط هر زن در سال ۱۹۰۰، هر هفته ۵۸ ساعت مشغول به کارهای خانه بود؛ این عدد را مقایسه کنید با ۴۴ ساعت کار الزامی در هفته که قانون کار از آن صحبت می‌کند (۳۲ درصد بیشتر از قانون کار فعلی ایران). نکته جالب اینجاست که در سال ۱۹۷۵ میلادی (کمتر از صد سال)، این عدد به حدود ۱۸ ساعت در هفته کاهش داشته است؛ این اعداد و ارقام به دقت در یک مقاله پژوهشی بررسی شده است که می‌توانید اصل مقاله را “ایــــنـــجــــا” بخوانید.

«انقلاب تجهیزات خانگی علیرغم اینکه در کنار فناوری‌های جدید حاصل از صنعت که توسط انقلاب صنعتی دوم در اوایل قرن گذشته به وجود آمد، مهم است.»

آقای کریستین فردریک، ماهیت کارِ پُر زحمت خانه را اینگونه بیان می‌کند:

“در خانه روستایی ما در لانگ آیلند، تقریباً یک ساعت زمان لازم بود تا روزانه هفت لامپ نفتی قابل حمل را تمیز و پُر کنم. من با یک پمپ دستی آب را از مخزن نگه داشتم، سوپم را در یک اجاق گاز جعبه‌ای قرار داده، با پایین و بالا انداختن اهرم آن، کاسه شوی بچه‌ها را در یک ماشین لباسشویی غیرقابل تحمل از نوع عروسکی شسته و این لباس‌ها را با ذغال گرم شده صاف می‌کردیم. من از یک جارو و یک پاک کننده روغن روی زمین استفاده می‌کردم!”

به گفته اقتصاددانان، نیروی محرکه این انقلاب خانگی (عامل گسترش سریع)، کاهش «قیمت زمانی» لوازم خانگی – تعداد ساعات کار مورد نیاز برای تأمین هزینه آنها – بود. با کاهش قیمت‌ها، خانواده‌های بیشتری توانستند این وسایل را خریداری کنند که باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان و کاهش مشقت بار کارِ خانه می‌شد؛ چیزی که در ابتدا فقط ثروتمندان از آن لذت می‌بردند، در نهایت به امری همگانی تبدیل شد. تبلیغ‌کنندگان نیز نقش کلیدی داشتند و با تأکید بر رهایی از زحمت‌های کارِ خانه که داشتند، لوازم خانگی را برای زنان تبلیغ می‌کردند.